Η δραματική αλλαγή στο πολιτισμικό και εθνοτικό τοπίο της Ελλάδας μετά από τα φαινόμενα παλιννόστησης και της μετανάστευσης εντάσσεται σε μια ήδη υπαρκτή κατάσταση κινητικότητας και πολιτισμικής επαφής σε όλον τον κόσμο. Η πολιτισμική ετερότητα σε διεθνές αλλά και σε εθνικό επίπεδο διαμορφώνει τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, καθώς παρατηρείται αυξημένη επαφή μεταξύ χωρών, η οποία άλλωστε αντανακλά την αυξημένη οικονομική και πολιτιστική αλληλεξάρτηση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες δε γίνονται ανεκτές οι διάφορες διακρίσεις, για παράδειγμα εθνικές, φυλετικές, θρησκευτικές ή άλλες. Οι κοινωνίες αυτές αναγνωρίζουν και κατοχυρώνουν νομικά το δικαίωμα της διαφορετικότητας και ευνοούν την ελεύθερη έκφραση όλων των επιμέρους πολιτισμικών ταυτοτήτων.
Οι πολιτισμικές διαφορές τίθενται στο επίκεντρο ενός ευρύτερου κοινωνικού προβληματισμού και ενός ειδικού επιστημονικού λόγου που αφορά στόχους και προϋποθέσεις φροντίδας υγείας, υπό το πρίσμα της διαμορφούμενης πολυπολιτισμικότητας. Οι δύο κύριες και αντιπαρατιθέμενες θεωρητικές κατευθύνσεις του πολιτισμικού οικουμενισμού και του πολιτισμικού σχετικισμού προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο τον πολιτισμό και την πολιτισμική ετερότητα και επηρεάζουν τη στοχοθεσία της φροντίδας υγείας. Η έννοια της αναγνώρισης του Άλλου αποτελεί την κεντρική έννοια σύγχρονων φιλοσοφικών κατευθύνσεων και ζητούμενο της φροντίδας υγείας. Η διαπίστωση ότι οι ανθρώπινες ομάδες διαφέρουν ως προς τις πρακτικές, τις συμπεριφορές, τις κοσμοαντιλήψεις και τις αξίες που τις χαρακτηρίζουν μας οδηγεί στην έννοια της πολιτισμικής ποικιλομορφίας. Η επιστήμη της κοινωνικής ανθρωπολογίας εστίασε το ενδιαφέρον της στη μελέτη των πολιτισμικών γνωρισμάτων που διαφέρουν από τη μία ομάδα στην άλλη, υιοθετώντας μια συγκριτική οπτική. Η πολιτισμική ποικιλότητα συγκροτείται από ένα σύνολο κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων, που εκφράζονται στη διαφορετικότητα της γλώσσας, της θρησκείας και της συνείδησης της εθνότητας και στη διαφορετικότητα των στάσεων και αξιών, των προτύπων ζωής και διαβίωσης, της κοινωνικής οργάνωσης και συμπεριφοράς και τέλος της κοσμοθεωρίας της ζωής και της αντιμετώπισης των υπαρξιακών προβλημάτων. Τα τελευταία χρόνια η διαπολιτισμική προσέγγιση της φροντίδας υγείας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην επίδραση των κοινωνικών και των οργανωτικών δομών στην υγεία, εφόσον με τις νέες συνθήκες που επικρατούν επισημαίνονται νέες δεξιότητες που απαιτείται να έχουν οι επαγγελματίες υγείας για να παρέχουν ποιοτική φροντίδα. Η αποτελεσματική φροντίδα εξαρτάται από τη γνώση της διαφορετικότητας και των αξιών που επικρατούν σε κάθε πολιτισμό. Οι επαγγελματίες υγείας είναι πιθανό να έχουν διαφορετικές πεποιθήσεις και αξίες από τους ανθρώπους που περιθάλπουν, όμως μπορούν να στηρίξουν την παρεχόμενη φροντίδα τους σε ένα «συμβόλαιο» που θα κάνουν με τον ασθενή, το οποίο θα περιλαμβάνει σεβασμό στις αξίες και τις πεποιθήσεις του.
Σοφία Ζυγά,
Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Νοσηλευτικής
Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
